Υπερέκκριση ορμονών επί εδάφους Υποφυσιακών Αδενωμάτων
Όπως ήδη ειπώθηκε, η υπόφυση αποτελεί τον κεντρικό ρυθμιστή του ενδοκρινικού συστήματος. Για να το επιτύχει αυτό παράγει και εκκρίνει πολλές διαφορετικές ορμόνες που ασκούν τη δράση τους σε άλλους ενδοκρινείς αδένες, καθώς και σε διάφορους μη-αδενικούς ιστούς. Από την άλλη μεριά σημειώνεται, ότι τα υποφυσιακά αδενώματα δεν αποτελούνται όλα από τα ίδια υποφυσιακά κύτταρα, αλλά σε κάθε ένα από αυτά κυριαρχεί συνήθως ένας κυτταρικός πληθυσμός με ξεχωριστή ορμονική δραστηριότητα. Συνεπώς, ανάλογα με τον τύπο των κυττάρων που απαρτίζουν κάθε αδένωμα παρατηρείται και υπερέκκριση διαφορετικής ορμόνης, τα υπερβολικά υψηλά επίπεδα της οποίας θα προκαλέσουν τις ξεχωριστές και ιδιαίτερες ορμονικές εκδηλώσεις που περιγράφονται αμέσως παρακάτω.
Υπερέκκριση Προλακτίνης (PRL)
Τα προλακτινώματα, όπως αποκαλούνται οι όγκοι της υπόφυσης που υπερεκκρίνουν PRL, αποτελούν το συνηθέστερο τύπο υποφυσιακού αδενώματος. Αναπτύσσονται 10 φορές συχνότερα στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και εμφανίζουν τη μεγαλύτερη επίπτωσή τους στην ηλικία των 20-50 ετών. Η υπερβολική αύξηση της των επιπέδων της PRL καλείται "Υπερπρολακτιναιμία" και ευθύνεται για τις ακόλουθες διαταραχές...
εμφάνιση ακμής και αυξημένη τριχοφυΐα.
σχετίζεται με την απλή συσσώρευση λίπους στον ανδρικό μαστό που αποτελεί συχνό φαινόμενο, ιδίως επί
περιπτώσεων παχυσαρκίας. Ενίοτε εμφανίζεται και στους άνδρες γαλακτόρροια.
μεταβολισμού της γλυκόζης, αύξηση βάρους σώματος, οστεοπενία ή/και οστεοπόρωση.
Τα προλακτινώματα, όπως αποκαλούνται οι όγκοι της υπόφυσης που υπερεκκρίνουν PRL, αποτελούν το συνηθέστερο τύπο υποφυσιακού αδενώματος. Αναπτύσσονται 10 φορές συχνότερα στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και εμφανίζουν τη μεγαλύτερη επίπτωσή τους στην ηλικία των 20-50 ετών. Η υπερβολική αύξηση της των επιπέδων της PRL καλείται "Υπερπρολακτιναιμία" και ευθύνεται για τις ακόλουθες διαταραχές...
- Στις γυναίκες:
εμφάνιση ακμής και αυξημένη τριχοφυΐα.
- Στους άνδρες:
σχετίζεται με την απλή συσσώρευση λίπους στον ανδρικό μαστό που αποτελεί συχνό φαινόμενο, ιδίως επί
περιπτώσεων παχυσαρκίας. Ενίοτε εμφανίζεται και στους άνδρες γαλακτόρροια.
- Και στα 2 φύλα:
μεταβολισμού της γλυκόζης, αύξηση βάρους σώματος, οστεοπενία ή/και οστεοπόρωση.
Υπερέκκριση Αυξητικής Ορμόνης (GH)
Στους ενήλικες ασθενείς αναπτύσσεται "Μεγαλακρία", δηλαδή ένα σύνολο παθολογικών εκδηλώσεων που αφορούν σε μεγέθυνση, τραχύτητα και εν γένει αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου, διόγκωση των άκρων, νευρολογικές, αναπνευστικές, καρδιαγγειακές, γαστρεντερικές και μυοσκελετικές επιπλοκές, ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη ή άλλων διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων, υπέρταση, θυρεοειδοπάθεια, διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας και στα δύο φύλα, καθώς και πλήθος άλλων παθολογικών καταστάσεων.
Στα παιδιά και στους εφήβους (στις ηλικίες δηλαδή όπου δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η σωματική ανάπτυξη), η υπερέκκριση GH από σωματοτρόπο υποφυσιακό αδένωμα οδηγεί σε παρόμοιες αλλά ηπιότερες εκδηλώσεις, σε συνδυασμό πάντοτε με μεγάλη αύξηση του αναστήματος, κατάσταση που είναι ευρύτερα γνωστή ως "Γιγαντισμός".
Στους ενήλικες ασθενείς αναπτύσσεται "Μεγαλακρία", δηλαδή ένα σύνολο παθολογικών εκδηλώσεων που αφορούν σε μεγέθυνση, τραχύτητα και εν γένει αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου, διόγκωση των άκρων, νευρολογικές, αναπνευστικές, καρδιαγγειακές, γαστρεντερικές και μυοσκελετικές επιπλοκές, ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη ή άλλων διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων, υπέρταση, θυρεοειδοπάθεια, διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας και στα δύο φύλα, καθώς και πλήθος άλλων παθολογικών καταστάσεων.
Στα παιδιά και στους εφήβους (στις ηλικίες δηλαδή όπου δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η σωματική ανάπτυξη), η υπερέκκριση GH από σωματοτρόπο υποφυσιακό αδένωμα οδηγεί σε παρόμοιες αλλά ηπιότερες εκδηλώσεις, σε συνδυασμό πάντοτε με μεγάλη αύξηση του αναστήματος, κατάσταση που είναι ευρύτερα γνωστή ως "Γιγαντισμός".
Υπερέκκριση ACTH
Η υπερέκκριση ACTH από τα επονομαζόμενα κορτικοτρόπα υποφυσιακά αδενώματα, διεγείρει τα επινεφρίδια (δύο αδένες που βρίσκονται πάνω από τους νεφρούς) να παράγουν υπερβολικά υψηλές ποσότητες κορτιζόλης. Αυτο έχει ως συνέπεια την εμφάνιση της "νόσου Cushing", κατά την πορεία της οποίας αναπτύσσονται συνήθως πολύ σοβαρές εκδηλώσεις και επιπλοκές όπως:
Μεγάλη κοιλιακή και θωρακική εναπόθεση λίπους, στρογγυλό και εξέρυθρο πρόσωπο, παρουσία λιπώδους μάζας ("βουβάλειος ύβος") ψηλά στη ράχη, ακμή, αυξημένη τριχοφυΐα και διαταραχές περιόδου στις γυναίκες, λέπτυνση και μελάγχρωση δέρματος με χαρακτηριστικές κυανέρυθρες επιμήκεις κηλίδες και εκχυμώσεις, υπέρταση, καρδιαγγειακές, μυοσκελετικές, οφθαλμικές και ψυχολογικές διαταραχές, διαταραχές πήξης αίματος, εμφάνιση διαβήτη ή άλλων διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων, οστεοπόρωση, νεφρολιθίαση, ελάττωση libido, υπογονιμότητα, υπερχοληστεριναιμία κ.α.
Η υπερέκκριση ACTH από τα επονομαζόμενα κορτικοτρόπα υποφυσιακά αδενώματα, διεγείρει τα επινεφρίδια (δύο αδένες που βρίσκονται πάνω από τους νεφρούς) να παράγουν υπερβολικά υψηλές ποσότητες κορτιζόλης. Αυτο έχει ως συνέπεια την εμφάνιση της "νόσου Cushing", κατά την πορεία της οποίας αναπτύσσονται συνήθως πολύ σοβαρές εκδηλώσεις και επιπλοκές όπως:
Μεγάλη κοιλιακή και θωρακική εναπόθεση λίπους, στρογγυλό και εξέρυθρο πρόσωπο, παρουσία λιπώδους μάζας ("βουβάλειος ύβος") ψηλά στη ράχη, ακμή, αυξημένη τριχοφυΐα και διαταραχές περιόδου στις γυναίκες, λέπτυνση και μελάγχρωση δέρματος με χαρακτηριστικές κυανέρυθρες επιμήκεις κηλίδες και εκχυμώσεις, υπέρταση, καρδιαγγειακές, μυοσκελετικές, οφθαλμικές και ψυχολογικές διαταραχές, διαταραχές πήξης αίματος, εμφάνιση διαβήτη ή άλλων διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων, οστεοπόρωση, νεφρολιθίαση, ελάττωση libido, υπογονιμότητα, υπερχοληστεριναιμία κ.α.
Υπερέκκριση γοναδοτροφινών LH και FSH (σπανιότερα)
Τα υποφυσιακά αδενώματα είναι ενίοτε δυνατό να υπερεκκρίνουν τις ορμόνες LH και FSH (γνωστές ως γοναδοτροφίνες), οπότε και καλούνται γοναδοτροφινώματα. Σε αυτήν την περίπτωση, συνήθως γίνονται αντιληπτά κυρίως από την παρουσία των γενικότερων συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε όλα τα αδενώματα και οφείλονται στην αύξηση τους μεγέθους τους (βλ. κεφάλαιο "Κοινές κλινικές εκδηλώσεις" στην καρτέλα "Συμπτωματολογία".) Σπανιότερα όμως, μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές της σπερματογένεσης, της σεξουαλικής λειτουργίας και της γονιμότητας, ακόμη και την πρώιμη εμφάνιση ήβης στα παιδιά.
Τα υποφυσιακά αδενώματα είναι ενίοτε δυνατό να υπερεκκρίνουν τις ορμόνες LH και FSH (γνωστές ως γοναδοτροφίνες), οπότε και καλούνται γοναδοτροφινώματα. Σε αυτήν την περίπτωση, συνήθως γίνονται αντιληπτά κυρίως από την παρουσία των γενικότερων συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε όλα τα αδενώματα και οφείλονται στην αύξηση τους μεγέθους τους (βλ. κεφάλαιο "Κοινές κλινικές εκδηλώσεις" στην καρτέλα "Συμπτωματολογία".) Σπανιότερα όμως, μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές της σπερματογένεσης, της σεξουαλικής λειτουργίας και της γονιμότητας, ακόμη και την πρώιμη εμφάνιση ήβης στα παιδιά.
Υπερέκκριση της ορμόνης TSH (σπανιότερα)
Τα αδενώματα που υπερεκκρίνουν TSH (θυρεοειδοτρόφα αδενώματα) θεωρούνται τα σπανιότερα από όλα τα λειτουργικά υποφυσιακά αδενώματα. Η TSH ασκεί γενικότερα τροφικές επιδράσεις στο θυρεοειδή, με αποτέλεσμα όταν αυξάνεται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα να οδηγεί σε υπερλειτουργία του αδένα και στην εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού. Στο πλείστον των περιπτώσεων, συνυπάρχει και ταυτόχρονη διόγκωση του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη).
Τα αδενώματα που υπερεκκρίνουν TSH (θυρεοειδοτρόφα αδενώματα) θεωρούνται τα σπανιότερα από όλα τα λειτουργικά υποφυσιακά αδενώματα. Η TSH ασκεί γενικότερα τροφικές επιδράσεις στο θυρεοειδή, με αποτέλεσμα όταν αυξάνεται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα να οδηγεί σε υπερλειτουργία του αδένα και στην εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού. Στο πλείστον των περιπτώσεων, συνυπάρχει και ταυτόχρονη διόγκωση του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη).
Μη-λειτουργικά υποφυσιακά αδενώματα (χωρίς ορμονική υπερέκκριση)
Όπως είναι αναμενόμενο, όταν τα υποφυσιακά αδενώματα αποτελούνται κατά κύριο λόγο από κύτταρα που δεν υπερεκκρίνουν ορμόνες, δεν εμφανίζεται καμία από τις παραπάνω ειδικές ορμονικές διαταραχές. Οι μόνες εκδηλώσεις που ταλαιπωρούν τους ασθενείς σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εκείνες που οφείλονται στην παρουσία και μεγέθυνση του όγκου, οι οποίες περιγράφονται εκτενώς στο κεφάλαιο "Κοινές Κλινικές Εκδηλώσεις των αδενωμάτων της υπόφυσης."
Όπως είναι αναμενόμενο, όταν τα υποφυσιακά αδενώματα αποτελούνται κατά κύριο λόγο από κύτταρα που δεν υπερεκκρίνουν ορμόνες, δεν εμφανίζεται καμία από τις παραπάνω ειδικές ορμονικές διαταραχές. Οι μόνες εκδηλώσεις που ταλαιπωρούν τους ασθενείς σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εκείνες που οφείλονται στην παρουσία και μεγέθυνση του όγκου, οι οποίες περιγράφονται εκτενώς στο κεφάλαιο "Κοινές Κλινικές Εκδηλώσεις των αδενωμάτων της υπόφυσης."
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ - ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ
Δημήτριος Η. Στεφανόπουλος MD, MSc, PhD(c)
Λυβησίου 2 & Καλαφάτη, Νέα Μάκρη - 19005
Επικοινωνία: Τηλ/Fax.: 22940 50727, Κιν. 697 97 79 215
Email: [email protected]
Περιοχές κάλυψης:
Νέα Μάκρη - Ραφήνα - Μαραθώνας - Αρτέμιδα (Λούτσα) - Πικέρμι - Παλλήνη - Κηφισιά / ΑΤΤΙΚΗ
Δημήτριος Η. Στεφανόπουλος MD, MSc, PhD(c)
Λυβησίου 2 & Καλαφάτη, Νέα Μάκρη - 19005
Επικοινωνία: Τηλ/Fax.: 22940 50727, Κιν. 697 97 79 215
Email: [email protected]
Περιοχές κάλυψης:
Νέα Μάκρη - Ραφήνα - Μαραθώνας - Αρτέμιδα (Λούτσα) - Πικέρμι - Παλλήνη - Κηφισιά / ΑΤΤΙΚΗ