Βαριατρικές επεμβάσεις
Με τον όρο "βαριατρική επέμβαση" περιγράφεται η χειρουργική εκείνη παρέμβαση στο γαστρεντερικό σωλήνα ενός ατόμου, που επιτελείται με σκοπό την απώλεια σημαντικού υπερβάλλοντος σωματικού βάρους. Τονίζεται εξ'αρχής ότι οι βαριατρικές επεμβάσεις αποτελούν την έσχατη επιλογή για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και εφαρμόζονται συνήθως όταν οι υπόλοιπες μέθοδοι ελέγχου (διατροφή, άσκηση, φάρμακα) αποδειχθούν αναποτελεσματικές. Οι τεχνικές που συνηθέστερα εφαρμόζονται σήμερα παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω και αποσκοπούν:
Α. Σε μείωση της πρόσληψης τροφής
- Γαστρικός δακτύλιος (Adjustable Gastric Band)
- Επιμήκης γαστρεκτομή (Vertical Sleeve Gastrectomy)
Β. Σε ελάττωση της απορρόφησης της τροφής που λαμβάνεται
- Γαστρικό Bypass (Roux-en-Y Gastric Bypass)
- Χολοπαγκρεατικό Bypass (Biliopancreatic Diversion with a Duodenal Switch)
Αποτελεσματικότητα των βαριατρικών επεμβάσεων
Κατά κανόνα, οι βαριατρικές επεμβάσεις παρέχουν θεαματικά αποτελέσματα, καθώς οδηγούν συνήθως σε τέτοια απώλεια βάρους που συνεπάγεται ταχεία βελτίωση ή και υποστροφή του σακχαρώδη διαβήτη, της αρτηριακής υπέρτασης, των υψηλών τιμών χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, της αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου, των αρθροπαθειών και των λοιπών επιπλοκών της κακοήθους παχυσαρκίας. Τονίζεται μάλιστα ότι οι περισσότεροι ιατροί εκτελούν το χειρουργείο λαπαροσκοπικά, γεγονός που μειώνει την περίοδο νοσηλείας και το χρόνο ανάρρωσης, ελαττώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών (βλ. παρακάτω).
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η θεαματική μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας των παχύσαρκων ασθενών. Σε γενικές γραμμές, τα ποσοστά επιτυχίας της επέμβασης και επίτευξης των στόχων ανέρχονται από 60% έως και 95% και εξαρτώνται από τη μέθοδο που επιλέγεται, την εμπειρία του χειρουργού σε αυτήν, αλλά και τη συμμόρφωση του ασθενούς στις μετά την επέμβαση οδηγίες (προσαρμοσμένη διατροφή και αλλαγές στον τρόπο ζωής.) Επισημαίνεται βεβαίως ότι τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρικό χειρουργείο πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά, τόσο κλινικά όσο και εργαστηριακά, έτσι ώστε να αναπροσαρμόζονται έγκαιρα οι οδηγίες διατροφής, άσκησης και φαρμακευτικής αγωγής όποτε απαιτείται.
Φυσικά, παρά τα πολύ καλά αποτελέσματα των προαναφερθέντων μεθόδων, μετά από μία βαριατρική επέμβαση υπάρχει πάντα η πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών. Μία από αυτές είναι και η ανάκτηση του απολεσθέντος βάρους, κατάσταση που μπορεί να οφείλεται: (α) Σε αποτυχία του χειρουργείου, (β) σε μη-συμμόρφωση του ασθενούς στις οδηγίες και τέλος (γ) σε μεταβολές του οργανισμού που λαμβάνουν χώρα ως απάντηση στην επέμβαση. Μεθόδους αντιμετώπισης της συγκεκριμένης επιπλοκής αποτελούν η διορθωτική επανεπέμβαση, η επανεκπαίδευση του ασθενούς για εκ νέου αλλαγή του τρόπου ζωής, καθώς και η χορήγηση συμπληρωματικής φαρμακευτικής αγωγής.
Συνηθέστερες επιπλοκές
Α. Άμεσα μετά το χειρουργείο:
- Λοιμώξεις του αναπνευστικού
- Φλεβική θρόμβωση κάτω άκρων
- Επιμολύνσεις των τομών
- Μεταβολικές επιπλοκές & υπογλυκαιμία (σύνδρομο Dumping)
- Διαρροή στομαχικού περιεχομένου από τις εσωτερικές ραφές
Β. Μακροπρόθεσμες επιπλοκές:
- Έλκη ή/και στενώσεις του γαστρεντερικού σωλήνα
- Εμφάνιση κήλης στις περιοχές των τομών
- Διαταραγμένη απορρόφηση και ανεπάρκειες βιταμινών-μετάλλων-ιχνοστοιχείων
- Αναιμία ή/και νευρολογικές επιπλοκές από ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12.
- Νεφρολιθίαση
- Οστική νόσος (Οστεοπενία/Οστεοπόρωση)
- Αφυδάτωση
- Ανάκτηση του απολεσθέντος βάρους
Ενδείξεις βαριατρικών επεμβάσεων
Για να υποβληθεί ένας παχύσαρκος ασθενής σε βαριατρική επέμβαση, πρέπει να πληροί όλες τις παρακάτω
προϋποθέσεις:
1. Να εμφανίζει ΒΜΙ ≥ 40 kg/m2 χωρίς συννοσηρότητα ή ΒΜΙ > 35 kg/m2 με συννοσηρότητα (διαταραγμένη
ανοχή στη γλυκόζη, σακχαρώδη διαβήτη, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο, άπνοια ύπνου κ.α.)
2. Να έχει ηλικία 18-60 ετών.
3. Να εξακολουθεί να επιθυμεί την απώλεια βάρους μετά από πολλαπλές σοβαρές, αλλά αποτυχημένες
προσπάθειες αδυνατίσματος με πιο συντηρητικές μεθόδους (διατροφή, άσκηση, φάρμακα.)
4. Να μάθει και να αποδεχτεί το χειρουργικό κίνδυνο, ανάλογα με την περίπτωση και το είδος της επέμβασης.
5. Εάν είναι διαβητκός, να έχει εμφανίσει το σακχαρώδη διαβήτη πριν από 5 έτη το πολύ και όχι περισσότερο.
Αντενδείξεις βαριατρικών επεμβάσεων
1. Παρουσία στεφανιαίας νόσου (στένωση στεφανιαίων αγγείων - στηθάγχη - έμφραγμα μυοκαρδίου)
2. Παρουσία αλκοολισμού
3. Εγκατεστημένη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
4. Παρουσία ανεπαρκώς ελεγχόμενης ψυχιατρικής νόσου/κατάθλιψης
5. Έλλειψη κίνητρου για απώλεια βάρους
6. Έλλειψη κοινωνικής/οικογενειακής υποστήριξης
Κατά κανόνα, οι βαριατρικές επεμβάσεις παρέχουν θεαματικά αποτελέσματα, καθώς οδηγούν συνήθως σε τέτοια απώλεια βάρους που συνεπάγεται ταχεία βελτίωση ή και υποστροφή του σακχαρώδη διαβήτη, της αρτηριακής υπέρτασης, των υψηλών τιμών χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, της αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου, των αρθροπαθειών και των λοιπών επιπλοκών της κακοήθους παχυσαρκίας. Τονίζεται μάλιστα ότι οι περισσότεροι ιατροί εκτελούν το χειρουργείο λαπαροσκοπικά, γεγονός που μειώνει την περίοδο νοσηλείας και το χρόνο ανάρρωσης, ελαττώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών (βλ. παρακάτω).
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η θεαματική μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας των παχύσαρκων ασθενών. Σε γενικές γραμμές, τα ποσοστά επιτυχίας της επέμβασης και επίτευξης των στόχων ανέρχονται από 60% έως και 95% και εξαρτώνται από τη μέθοδο που επιλέγεται, την εμπειρία του χειρουργού σε αυτήν, αλλά και τη συμμόρφωση του ασθενούς στις μετά την επέμβαση οδηγίες (προσαρμοσμένη διατροφή και αλλαγές στον τρόπο ζωής.) Επισημαίνεται βεβαίως ότι τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρικό χειρουργείο πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά, τόσο κλινικά όσο και εργαστηριακά, έτσι ώστε να αναπροσαρμόζονται έγκαιρα οι οδηγίες διατροφής, άσκησης και φαρμακευτικής αγωγής όποτε απαιτείται.
Φυσικά, παρά τα πολύ καλά αποτελέσματα των προαναφερθέντων μεθόδων, μετά από μία βαριατρική επέμβαση υπάρχει πάντα η πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών. Μία από αυτές είναι και η ανάκτηση του απολεσθέντος βάρους, κατάσταση που μπορεί να οφείλεται: (α) Σε αποτυχία του χειρουργείου, (β) σε μη-συμμόρφωση του ασθενούς στις οδηγίες και τέλος (γ) σε μεταβολές του οργανισμού που λαμβάνουν χώρα ως απάντηση στην επέμβαση. Μεθόδους αντιμετώπισης της συγκεκριμένης επιπλοκής αποτελούν η διορθωτική επανεπέμβαση, η επανεκπαίδευση του ασθενούς για εκ νέου αλλαγή του τρόπου ζωής, καθώς και η χορήγηση συμπληρωματικής φαρμακευτικής αγωγής.
Συνηθέστερες επιπλοκές
Α. Άμεσα μετά το χειρουργείο:
- Λοιμώξεις του αναπνευστικού
- Φλεβική θρόμβωση κάτω άκρων
- Επιμολύνσεις των τομών
- Μεταβολικές επιπλοκές & υπογλυκαιμία (σύνδρομο Dumping)
- Διαρροή στομαχικού περιεχομένου από τις εσωτερικές ραφές
Β. Μακροπρόθεσμες επιπλοκές:
- Έλκη ή/και στενώσεις του γαστρεντερικού σωλήνα
- Εμφάνιση κήλης στις περιοχές των τομών
- Διαταραγμένη απορρόφηση και ανεπάρκειες βιταμινών-μετάλλων-ιχνοστοιχείων
- Αναιμία ή/και νευρολογικές επιπλοκές από ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12.
- Νεφρολιθίαση
- Οστική νόσος (Οστεοπενία/Οστεοπόρωση)
- Αφυδάτωση
- Ανάκτηση του απολεσθέντος βάρους
Ενδείξεις βαριατρικών επεμβάσεων
Για να υποβληθεί ένας παχύσαρκος ασθενής σε βαριατρική επέμβαση, πρέπει να πληροί όλες τις παρακάτω
προϋποθέσεις:
1. Να εμφανίζει ΒΜΙ ≥ 40 kg/m2 χωρίς συννοσηρότητα ή ΒΜΙ > 35 kg/m2 με συννοσηρότητα (διαταραγμένη
ανοχή στη γλυκόζη, σακχαρώδη διαβήτη, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο, άπνοια ύπνου κ.α.)
2. Να έχει ηλικία 18-60 ετών.
3. Να εξακολουθεί να επιθυμεί την απώλεια βάρους μετά από πολλαπλές σοβαρές, αλλά αποτυχημένες
προσπάθειες αδυνατίσματος με πιο συντηρητικές μεθόδους (διατροφή, άσκηση, φάρμακα.)
4. Να μάθει και να αποδεχτεί το χειρουργικό κίνδυνο, ανάλογα με την περίπτωση και το είδος της επέμβασης.
5. Εάν είναι διαβητκός, να έχει εμφανίσει το σακχαρώδη διαβήτη πριν από 5 έτη το πολύ και όχι περισσότερο.
Αντενδείξεις βαριατρικών επεμβάσεων
1. Παρουσία στεφανιαίας νόσου (στένωση στεφανιαίων αγγείων - στηθάγχη - έμφραγμα μυοκαρδίου)
2. Παρουσία αλκοολισμού
3. Εγκατεστημένη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
4. Παρουσία ανεπαρκώς ελεγχόμενης ψυχιατρικής νόσου/κατάθλιψης
5. Έλλειψη κίνητρου για απώλεια βάρους
6. Έλλειψη κοινωνικής/οικογενειακής υποστήριξης
Εν κατακλείδι, η χειρουργική διόρθωση της κακοήθους παχυσαρκίας παραμένει μέχρι σήμερα η μόνη αξιόπιστη μέθοδος απώλειας βάρους για όσους ασθενείς δεν μπόρεσαν να βοηθηθούν από την πιστή εφαρμογή των πιο συντηρητικών μέσων αντιμετώπισης της νόσου τους. Εμφανίζει το μεγάλο πλεονέκτημα της άμεσης αποτελεσματικότητας, με ταχεία επίτευξη των στόχων και μακροχρόνια διατήρηση του αποτελέσματος. Εντούτοις, παραμένει μία μέθοδος που μπορεί να καταπονήσει σημαντικά τον ασθενή, καθώς δεν είναι άμοιρη επιπλοκών. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να κατευθύνει τόσο τους ασθενείς όσο και τους θεράποντες ιατρούς στο να αποφασίζουν και να ενεργούν με λογική και σύνεση. Έτσι, οι βαριατρικές επεμβάσεις πρέπει να προτείνονται και να εφαρμόζονται μόνο όταν πληρούνται όλα τα απαραίτητα κριτήρια και πάντοτε μετά από εξατομικευμένη προσέγγιση και κατάλληλη ενημέρωση των πασχόντων.
ΧΡΗΣΙΜΑ LINKS:
- Αμερικανική Εταιρεία Μεταβολικής & Βαριατρικής Χειρουργικής: https://asmbs.org/
- Δίκτυο πληροφοριών για τον έλεγχο του βάρους: www.win.niddk.nih.gov
- Αμερικανική Εταιρεία Μεταβολικής & Βαριατρικής Χειρουργικής: https://asmbs.org/
- Δίκτυο πληροφοριών για τον έλεγχο του βάρους: www.win.niddk.nih.gov
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ - ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ
Δημήτριος Η. Στεφανόπουλος MD, MSc, PhD(c)
Λυβησίου 2 & Καλαφάτη, Νέα Μάκρη - 19005
Επικοινωνία: Τηλ/Fax.: 22940 50727, Κιν. 697 97 79 215
Email: [email protected]
Περιοχές κάλυψης:
Νέα Μάκρη - Ραφήνα - Μαραθώνας - Αρτέμιδα (Λούτσα) - Πικέρμι - Παλλήνη - Κηφισιά / ΑΤΤΙΚΗ